باغ ایرانی در طول تاریخ همواره در بخشی اساسی در زندگی و معماری ایرانی داشته، و از قدیمی ترین و مهم ترین سبک های باغ در سراسر جهان است. پژوهشگران معتقدند که پاسارگاد کهن ترین باغ ایرانی است که به دستور شخص کوروش کبیر ساخته شده و پس از آن الگوی باغ سازی در دوران اشکانیان و ساسانیان نیز ادامه یافته است. باغ ایرانی در خیلی از عمارت های مهم، و گاهی برای تفریحات عمومی ساخته میشد. نقش مهم باغ های ایرانی را می توان در نقاشی های کمال الدین بهزاد، در شعرهای خیام و حافظ، در ادبیات داستانی فارسی و در فرش های ایرانی دریافت. برای تقویت عظمت عمارت ها، قصر ها و آتشکده ها در باغ های ایرانی از آب استفاده می شد و همچنین اطراف قصرها توسط باغ احاطه می شد. به طور کلی باغ های ایرانی به دو دسته ی باغ-کوشک و باغ-آرامگاه ساخته می شدند. باغ-کوشک ها برای پادشاهان، حاکمان و صاحبان عمارت ها ساخته می شدند که کاخ یا کوشک عموما در مرکز باغ قرار می گرفت. باغ-آرامگاه نیز با الهام از بهشت برای آرامگاه اشخاص مهم ساخته می شد. که در واقع نام فارسی باغ یعنی پردیس نیز ریشه ی پارادایس(بهشت) در زبان انگلیسی بوده است. از زمان ساسانیان و سپس در دوره اسلامی، شعر و ادب و هنرهای تزئینی همواره سرشار از احترام و علاقه به طبیعت بوده است. باغ که طبیعتی تزئینی و از پیش طراحی شده است می توانست بازنمایی کمال معرفت انسان نسبت به مفاهیم عرفانی طبیعت و نظم در جهان را منعکس کند. در همین راستا در طراحی باغ های ایرانی از توصیفاتی که درباره بهشت شده است استفاده بسیاری شده و نتیجه ی آن مکانی برای آسایش به ارمغان آورده که آب روان در آن جاری است و چشمه های سرشار و سایه های خنک همیشه در باغ های ایرانی یافتنی است. این اصول چه در باغ های مناطق مرطوب و سرسبز و چه در دل کویر رعایت شده و باغ ایرانی را مکانی برای لذت عمیق، تفکر آرام و دیالکتیک های فلسفی ساخته است.

مشهورترین باغ های ایرانی

باغ ایرانی تهران

 

باغ شازده ماهان کرمان

باغ شازده ماهان یا باغ شاهزاده یک نمونه ی تمام عیار از ساخت باغ ایرانی است که در دل کویر با هنرمندی و مهندسی زیبایش، به باغی سبز تبدیل شده است. این امارت که در فهرست یونسکو قرار دارد از پر بازدیدترین مکان های توریستی ایران نیز به شمار می رود. پس از طی یک ساعت مسیر کویری از کرمان، به باغی خواهید رسید که از بدو ورود خود را در بهشتی رویایی می یابید. باغ شازده در مسیر جاده ی ابریشم قرار داشته و محل مناسبی برای احداث یک باغ اشرافی بوده که مهندسی آّب ایران را در آن دوره به رخ بکشد. نوع معماری باغ گویای این است که این باغ سکونتگاهی تفریحی بوده است و قرار گرفتن آن در زمینی شیب دار موجب ساخت جویبارهایی پر از پله و آبشار گونه در باغ شده است. از ویژگی های آبنمای این باغ می توان به وجود فواره هایی اشاره کرد که تنها با نیروی پتانسیل آب و جاذبه همیشه در جریان هستند و نمای زیبای باغ را دو چندان می کنند.

باغ ارم شیراز

شیراز شهری پر از باغ های دلنشین و زیبا است. اما باغ ارم با درخت های نارنج خوش عطر و سروهای همیشه سبزش از تمام باغ های شیراز چشم نوازتر و دلنشین تر است. باغ ارم که اکنون از سایت های گردشگری شیراز است، علاوه بر ساختار زیبایی که دارد، عمارتی بی نظیر در دل آن قرار گرفته که از نظر معماری و طراحی داخلی بی نظیر است و هنوز هم می تواند بسیار الهام بخش باشد. باغ ارم که ساخت آن به دوره ی سلجوقیان باز می گردد و پس از آن بارها بازسازی شده در جمع باغ های ثبت شده در یونسکو جای دارد.

باغ دولت آباد یزد

باغ دولت آباد یزد که در محله ی چهار منار قرار دارد، از قدیمی ترین باغ های یزد است و در فهرست جهانی یونسکو ثبت شده است. برای تامین آب و ساخت این باغ قناتی به طول 65 کیلومتر حفر شده که از طریق آن آب از مهریز به باغ دولت آباد آورده شده است. این باغ به قدری پر آب بوده که برای تماشای فواره های و جوی های آن به باغ می آمدند و هنوز هم حوض های پرآّب و متعددش احساس سرزندگی را در بازدید کنندگان متبلور می کند.

معماری هندسی عمارت دولت آباد و بادگیر 33 متری، بلندترین بادگیر جهان، که با تلفیق باد و آب فضای خنکی را در گرمای تابستان به ارمغان می آورد نقاط تمایز این باغ است. هندسه ی باغ بسیار متقارن است و به دو بخش باغ بیرونی و باغ اندرونی تفکیک شده. محور تقارن باغ آب نمایی بزرگ است که حدود200 متر طول دارد و عمارت سردر را به عمارت هشتی متصل می کند. چیدمان درختان در امتداد محور اصلی باعث هدایت چشم میهمانان و تمرکز باغ بر عمارت اصلی باغ دولت آباد شده است.

باغ فین کاشان

باغ فین کاشان یکی دیگر از جلوه گاه های هنر معماری و طراحی ایران است. این باغ که با دیوارهای بلند احاطه شده است از مشهورترین باغ های ایرانی است که مانند همتایانش به ثبت جهانی یونسکو رسیده است. بنای اولیه ی این باغ ارتباط تنگتنگی با تمدن تپه سیلک دارد اما قدمت شکل کنونی این باغ به دوران آل بویه می رسد و ساختمان فعلی آن در دوره ی شاه عباس صفوی ساخته شده. باغ فین کاشان در مجموعه ی خود بناهای بسیاری از جمله عمارت سر در، کوشک صفوی، برج، حمام ها، عمارت اصلی، هشتی ورودی و اتاق شاه نشین و .. است. طراحی باغ نیز احتمالا توسط شیخ بهایی و یا غیاث الدین جمشید کاشانی انجام شده است.